Ελληνική γλώσσα
Η ελληνική γλώσσα είναι μία από τις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες.[13] Αποτελεί το μοναδικό μέλος ενός ανεξάρτητου κλάδου της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας γλωσσών και είναι η επίσημη γλώσσα της Ελλάδος και της Κύπρου. Ανήκει επίσης στον βαλκανικό γλωσσικό δεσμό. Στην ελληνική γλώσσα, έχουμε γραπτά κείμενα από τον 15ο αιώνα π.Χ. μέχρι σήμερα.
Γεωγραφική εξάπλωση
editΗ ελληνική υπήρξε στην αρχαιότητα η πιο διαδεδομένη γλώσσα στην Μεσόγειο και στην Νότια Ευρώπη κυρίως εξαιτίας του πλήθους των αποικιών που είχαν ιδρυθεί από τους Έλληνες στις ακτές της Μεσογείου και έφτασε να είναι η γλώσσα του εμπορίου ακόμα και μέχρι τα τέλη της Αλεξανδρινής περιόδου. Η ελληνική σήμερα αποτελεί τη μητρική γλώσσα περίπου 12 εκατομμυρίων ανθρώπων, κυρίως στην Ελλάδα και την Κύπρο. Αποτελεί επίσης την μητρική γλώσσα αυτοχθόνων πληθυσμών στην Αλβανία, τη Βουλγαρία, την ΠΓΔΜ, την Ιταλία και την Τουρκία. Εξαιτίας της μετανάστευσης η γλώσσα ομιλείται ακόμα σε χώρες-προορισμούς ελληνόφωνων πληθυσμών μεταξύ των οποίων η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Υπολογίζεται ότι ο συνολικός αριθμός ανθρώπων που μιλούν ελληνικά ως πρώτη ή δεύτερη γλώσσα είναι γύρω στα 25 εκατομμύρια.
- REDIRECT Πρότυπο:Εκκρεμεί παραπομπή
Επίσημη κατάσταση της γλώσσας
editΤα ελληνικά είναι η επίσημη γλώσσα της Ελλάδας και της Κύπρου και μία από τις 23 επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης είναι αναγνωρισμένη μειονοτική γλώσσα στην Αλβανία, την Αρμενία, την Ιταλία, την Ουγγαρία, την Ρουμανία, την Ουκρανία και την Τουρκία.
Ιστορική ενότητα
editΣυχνά δίνεται έμφαση στην ιστορική ενότητα μεταξύ των διαφόρων σταδίων της Ελληνικής γλώσσας. Μολονότι τα Ελληνικά έχουν υποστεί φωνολογικες και μορφολογικές αλλαγές παρόμοιες με αυτές άλλων γλωσσών, δεν έχει υπάρξει ποτέ χάσμα ορθογραφικό ή λογοτεχνικό στον διάβα της ιστορίας της τέτοιου μεγέθους ώστε η αρχαία γλώσσα να θεωρηθεί ως ξένη απο τους ομιλητές της Νεοελληνικής. Βάσει ενός υπολογισμού, «Τα Ελληνικά του Ομήρου είναι πιθανόν εγγύτερα στην Δημοτική απ' ό,τι τα Αγγλικά του 12ου αιώνος στα σύγχρονα Αγγλικά».[14]
Φάσεις εξέλιξης
editΠρωτοελληνική
editleft|thumb|340px|Η εικαζόμενη περιοχή της πρωτο-ελληνικής Για την πρώτη φάση (πρωτοελληνική) η οποία τοποθετείται πριν το 1600 π.Χ., οι όποιες γνώσεις μας για την ελληνική γλώσσα βασίζονται σε τεχνικές επανασύνθεσης που προκύπτουν από τη συγκριτική γλωσσολογία. Η πρωτοελληνική είχε 7 πτώσεις (ονομαστική, γενική, δοτική, αιτιατική, αφαιρετική, τοπική, κλητική). Επίσης είχε διατηρήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της Ινδοευρωπαϊκής μητέρας-γλώσσας. Είχε τρεις φωνές (ενεργητική, παθητική, μέση) και τρεις αριθμούς (ενικός, δυϊκός, πληθυντικός). Σημαντικό χαρακτηριστικό της (που διατηρήθηκε σχεδόν μέχρι τα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια) ήταν ο μουσικός τόνος. Ο τόνος στα αρχαία ελληνικά δεν αντιστοιχούσε σε αύξηση της έντασης της φωνής αλλά σε αύξηση του τονικού ύψους.
Μυκηναϊκή ελληνική
editΣτην αμέσως επόμενη φάση (μυκηναϊκή ελληνική), η οποία μαρτυρείται από τις πινακίδες της Γραμμικής Β΄ και από ορισμένους στίχους των Ομηρικών επών, παρατηρούμε εξίσου πολλούς αρχαϊσμούς. Π.χ. η γενική των ονομάτων σε -ος σχηματιζόταν με την κατάληξη -οιο (πρβλ. Ομηρικό «Πριάμοιο»), ενώ υπάρχει φθόγγος (που συμβολίζεται με) «q» ο οποίος βρίσκεται σε λέξεις όπου από την ΙΕ θα αναμενόταν ένα * ή ένα *. Η αφαιρετική και η τοπική πτώση διατηρείται αλλά σε μάλλον περιορισμένο βαθμό.
Κλασική ελληνική
edit|
Ιστορία της ελληνικής γλώσσας (δείτε επίσης: Ελληνικό αλφάβητο) | |
|
Πρωτοελληνική (περ. 3000 π.Χ.) | |
|
Μυκηναϊκή (περ. 1600–1200 π.Χ.) | |
|
Ομηρική (περ. 1200–800 π.Χ.) | |
|
Αρχαία ελληνική (περ. 800–300 π.Χ.) Διάλεκτοι: Αιολική, Αρκαδοκυπριακή, Αττική–Ιωνική, Δωρική, Παμφυλιακή, Ομηρική Πιθανή διάλεκτος: Μακεδονική | |
|
Ελληνιστική Κοινή (περ. από 330 π.Χ. ως 700)
| |
|
Μεσαιωνική ελληνική (περ. 700–1700) | |
|
Νέα ελληνική γλώσσα (από το 1700) Ιδιώματα: Δημοτική, Καθαρεύουσα, Αττικισμός Διάλεκτοι: Καππαδοκική, Κατωιταλική , Κρητική, Κυπριακή, Ποντιακή, Ρωμανιώτικη, Τσακωνική | |
|
Άλλες μορφές (από 19ο/20ό αιώνα) Ελληνική νοηματική γλώσσα, Κώδικας Μορς | |
| Template:Navbar |
Στην κλασική ελληνική, αρχαιότερα κείμενα της οποίας είναι τα Ομηρικά έπη και αρχαιότερο τεκμήριο η επιγραφή του Διπύλου, το βασικότερο χαρακτηριστικό είναι η υψηλή διαλεκτική διαφοροποίηση, η οποία οφείλεται πιθανότατα στην πολυδιάσπαση του ελληνόφωνου κόσμου σε διάφορα κρατίδια. Ως προς το αν οι βασικές διάλεκτοι της κλασικής εποχής (ιωνική, αιολική, δωρική κλπ.) δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα λόγω της πολιτικής πολυδιάσπασης των Ελλήνων ή «ήλθαν» μαζί με τα αντίστοιχα φύλα κατά την εποχή του Χαλκού, οι γνώμες διίστανται. Φαίνεται πως δεν αποκλείεται να συνέβησαν και τα δύο. Πάντως οι διάλεκτοι της κλασικής εποχής διέφεραν αρκετά μεταξύ τους και δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηριχθεί ότι οι ομιλητές τους βρίσκονταν πολλές φορές στα ακραία όρια της αλληλοκατανόησης.
Μία από τις σημαντικότερες διαλέκτους της κλασικής εποχής ήταν η αττική διάλεκτος, που χρησιμοποιούνταν κυρίως στην Αθήνα αλλά και ως γλώσσα των φιλοσόφων και των επιστημόνων. Η αττική διάλεκτος προέρχεται από την ιωνική (τη βασική διάλεκτο των Ομηρικών επών) με αρκετές δωρικές επιδράσεις. Υιοθετήθηκε ως επίσημη γλώσσα όλης της Ελλάδος από τον Φίλιππο τον Μακεδόνα και ως επίσημη γλώσσα ολόκληρου του ελληνιστικού κόσμου από τον γιο του Αλέξανδρο. Από αυτήν προέρχονται απ' ευθείας σχεδόν όλες οι μεταγενέστερες ελληνικές διάλεκτοι.
Ελληνιστική κοινή
editΑποτέλεσμα της χρήσεως της αττικής διαλέκτου ως δεύτερης (και συχνά πρώτης) γλώσσας από πάρα πολλούς αλλόγλωσσους (αλλά και από ελληνόφωνους που μιλούσαν πρωτύτερα μια άλλη ελληνική διάλεκτο) ήταν σαρωτικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα της γλώσσας. Έτσι:
- Η προφορά, η οποία είχε ήδη από την κλασσική εποχή αρχίσει να εξελίσσεται, άλλαξε ριζικά με κυριότερο χαρακτηριστικό την προφορά των ει, η, υ, υι ως «ι» (ιωτακισμός) και την απώλεια των φθόγγων F (w) και H (δασεία).
- Ο δυϊκός αριθμός, το απαρέμφατο και η μέση φωνή χάθηκαν.
- Απλοποιήθηκε σημαντικά το σύστημα κλίσεως ονομάτων και ρημάτων.
Το αποτέλεσμα όλων αυτών των μεταβολών ήταν η Ελληνιστική Κοινή, η οποία μαρτυρείται κυρίως στην Καινή Διαθήκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι την ίδια εποχή έχουμε και τους πρώτους αττικιστές, αυτούς που θεωρούσαν απαραίτητη την διατήρηση της «αυθεντικής» αττικής διαλέκτου, τουλάχιστον στο γραπτό λόγο.
Μεσαιωνική ελληνική
editΗ ελληνιστική κοινή εξελίχθηκε στην μεσαιωνική ελληνική,αυτο φαίνεται κυρίως από δημοτικά τραγούδια. Τελευταία φωνολογική μεταβολή κατά το 9ο αιώνα ήταν ο ιωτακισμός και του «οι» και του «υ» που ως τότε προφέρονταν ως [y], δηλαδή σαν το γαλλικό «u».
Νέα ελληνική
editΤα όρια μεταξύ νέας ελληνικής και μεσαιωνικής ελληνικής δεν είναι ιδιαίτερα σαφή, πάντως τοποθετούνται χονδρικά κάπου στα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου. Κατά την περίοδο αυτή (καθώς και στην Οθωμανική περίοδο) παρατηρείται μια εξίσου έντονη διαλεκτική διαφοροποίηση η οποία συνεχιζόταν μέχρι πριν μερικές δεκαετίες.
Η Γραμματική του Μανόλη Τριανταφυλλίδη ενώ περιγράφει την κοινή νέα ελληνική είναι παράλληλα υπερβολικά ρυθμιστική για την σημερινή χρήση της γλώσσας είτε στο σχολείο είτε αλλού και έχει επιφέρει ως αποτέλεσμα την απόλυτη διάκριση μεταξύ ορθού και λάθους καθώς και την συνακόλουθη ρύθμιση του τί είναι αποδεκτό ή μη αποδεκτό, η οποία όμως δεν ανταποκρίνεται στην γλωσσική - είτε στο φωνολογικό είτε στο συντακτικό επίπεδο - πολυμορφίαΚατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές με επισήμανση[εκκρεμεί παραπομπή]Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές με σχόλιοΚατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές.
Γλωσσική επαφή
editΗ ελληνική γλώσσα έχει επηρεάσει σημαντικά τις άλλες γλώσσες, τόσο στην πολιτική, όσο και στους επιστημονικούς όρους, στις τέχνες, στη φιλοσοφία, στο θέατρο και γενικά σε τομείς στους οποίους είχε προηγηθεί κοινωνικά και, κατά συνέπεια, γλωσσολογικά. Υπήρξε για μεγάλο διάστημα η lingua franca της ανατολικής και δυτικής Μεσογείου και τα πρώτα χριστιανικά κείμενα γράφτηκαν σε αυτήν. Οι Λατίνοι επηρεάστηκαν βαθύτατα από τα ελληνικά που ήταν πλουσιότερη γλώσσα τότε και έτσι πολλά ελληνικά στοιχεία εντάχθηκαν σχεδόν αυτούσια στα λατινικά, από τα οποία εν συνεχεία εντάχθηκαν και σε άλλες συγγενείς προς τα λατινικά γλώσσες. Με την σειρά τους τα ελληνικά επηρεάστηκαν κι αυτά από την γλώσσα λαών που κατέκτησαν την χώρα είτε με πολέμους είτε οικονομικά, με αποτέλεσμα στην διάρκεια των αιώνων να μπουν στο ελληνικό λεξιλόγιο λατινικές λέξεις, ενετικές και τουρκικές. Στα προεπαναστατικά του 1821 χρόνια η ελληνική γλώσσα άρχισε να επηρεάζεται περισσότερο από τις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες, κάτι που συνεχίστηκε μετά την απελευθέρωση με περισσότερη ένταση, επειδή ο ελληνικός, ως υπόδουλος πληθυσμός με μη ανεπτυγμένη οικονομία, δεν διέθετε πληθώρα όρων που είχαν δημιουργήσει με την πρόοδό τους οι πιο ανεπτυγμένες πλέον δυτικές κοινωνίες. Εντούτοις, χάρη στο ενδιαφέρον των δυτικών για την αρχαία ελληνική και την λατινική γλώσσα, πολλοί επιστήμονές τους δανείστηκαν αρχαιοελληνικές λέξεις για το σχηματισμό νεολογισμών και έτσι η ελληνική επιβίωσε και σε μια πληθώρα ξένων επιστημονικών ή φιλοσοφικών όρων. Η ελληνική στην περίοδο της καθαρεύουσας άρχισε να επανεισάγει τρόπον τινά τις λέξεις της, καθώς έπαιρνε ξανά πίσω λέξεις που είχε δανείσει πρώτη σε άλλες γλώσσες. Η παραπάνω διαδικασία ονομάζεται αντιδάνειο.
Γραφή
editΗ πρώτη γραφή που αποδεδειγμένα χρησιμοποιήθηκε για την γραφή της ελληνικής γλώσσας είναι η Γραμμική Β περίπου τον 15ο αιώνα π.Χ..
Το ελληνικό αλφάβητο άρχισε να χρησιμοποιείται από τον 9ο αιώνα π.Χ.. Το 403 π.Χ. έγινε στην Αθήνα η μεταρρύθμιση του Αρχίνου ο οποίος διαμόρφωσε το αττικό αλφάβητο στηριζόμενος στο Ιωνικό. Το αλφάβητο που προέκυψε ονομάστηκε και Ευκλείδειο αλφάβητο γιατί η μεταρρύθμιση έγινε το δεύτερο έτος της 94ης Ολυμπιάδας επί επωνύμου άρχοντος Ευκλείδου.
Το παλαιό αττικό αλφάβητο ήταν: Α,Β,Γ,Δ,Ε,F,Ζ,Η,Θ,Ι,Κ,Λ,Μ,Ν,Ο,Π,Ϟ,Ρ,Σ,Τ,Υ,Φ,Χ. Το Λ, το Ρ και το Ϟ το έγραφαν ως L, R και Q. Παρόμοια το έγραφαν και οι Κυμαίοι οι οποίοι έδωσαν το αλφάβητό τους στους Ιταλιώτες. Το Χ είχε τη μορφή σταυρού (+). Αρχικά χρησιμοποιούσαν τα Ε, Η και ΕΙ για ποικιλίες (ανοιχτότερα ή πιο κλειστά) του φθόγγου [e]! αντίστοιχα με τα Ο, Ω και ΟΥ δήλωναν το φθόγγο [o]. Με την μεταρρύθμιση αφαιρέθηκαν τα γράμματα Ϝ και Ϟ τα οποία είχαν περιπέσει σε αχρησία και υιοθετήθηκαν τα γράμματα Ξ, Ψ και Ω. Το Η δεν αντιστοιχούσε πλέον στο δασύ πνεύμα 'h' αλλά στο μακρύ 'e'. To Ω αντιστοιχούσε στο μακρύ 'ο'. Το Ξ αντικατέστησε το σύμπλεγμα 'ΧΣ' και το Ψ αντιστοίχως το σύμπλεγμα 'ΦΣ' (διπλά σύμφωνα).
Σε όλη την αρχαιότητα το αλφάβητο περιελάμβανε μόνο τις μορφές των γραμμάτων που σήμερα τις λέμε κεφαλαία. Είναι η λεγόμενη μεγαλογράμματη γραφή. Από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, η επιθυμία των γραφέων να γράφουν πιο γρήγορα, καθώς επίσης και η ανάγκη να χωρούν περισσότερες πληροφορίες στα, μικρά σε μέγεθος αλλά και ακριβά, φύλλα παπύρου ή περγαμηνής, οδήγησαν σιγά σιγά στην διαμόρφωση των μορφών των γραμμάτων που σήμερα λέγονται πεζά. Αυτή είναι η μικρογράμματη γραφή. Αυτή η διαδικασία μεταβολής της μορφής των κεφαλαίων γραμμάτων είχε ολοκληρωθεί μέχρι τον 9ο αιώνα.
Σήμερα η ελληνική εξακολουθεί να γράφεται με το αρχαίο ελληνικό αλφάβητο, όμως το πολυτονικό σύστημα έχει επισήμως αντικατασταθεί από το μονοτονικό, με ψήφισμα του 1982.
Σημειώσεις
edit- α. Template:Note Η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου είναι ένα κράτος το οποίο αναγνωρίζεται μέχρι σήμερα μόνο από την Τουρκία. Σε αυτό ζούνε Τουρκοκύπριοι οι οποίοι μιλούν κυρίως Τούρκικα αλλά και ορισμένες περιοχές της, μιλούν και την Ελληνική γλώσσα.
Παραπομπές
edit- ^ Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2007" ("The World's 100 Largest Languages in 2007").
- ^ "Greek". Office of the High Commissioner for Human Rights. Retrieved 8 December 2008. [dead link]
- ^ Jeffries, Ian. Eastern Europe at the end of the 20th century. books.google.com. p. 69. Retrieved 2013-09-09.
- ^ a b c "List of declarations made with respect to treaty No. 148". Council of Europe. Retrieved 8 December 2008.
- ^ 2006 Census Table: Language Spoken at Home by Sex – Time Series Statistics (1996, 2001, 2006 Census Years)
- ^ Αυστραλία: Τηλεδιάσκεψη «Μιλάμε Ελληνικά τον Μάρτιο»
- ^ "Greek in Hungary". Database for the European Charter for Regional or Minority Languages. Public Foundation for European Comparative Minority Research. Retrieved 31 May 2013.
- ^ Hellenic Republic: Ministry of Foreign Affairs: Italy: The Greek Community[dead link]
- ^ Tsitselikis, Konstantinos (2013). "A surviving treaty: the Lausanne minority protection in Greece and Turkey". In Kristin Henrard (ed.). The interrelation between the right to identity of minorities and their socio-economic participation. Leiden: Martinus Nijhoff. pp. 294–295.
- ^ "Language Use in the United States: 2011" (PDF). United States Census. Retrieved 17 October 2015.
- ^ . Council of Europe gree1276 http://glottolog.org/resource/languoid/id/gree1276 gree1276. Retrieved 8 December 2008.
{{cite web}}: Check|url=value (help); Missing or empty|title=(help) - ^ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Suggestions' not found.
- ^ Χριστίδης, Α.-Φ. (1999). "Η διαμόρφωση της ελληνικής γλώσσας". In Κοπιδάκης, Μ. Ζ. (ed.). Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Ε.Λ.Ι.Α. p. 20.
{{cite book}}: Check|first=value (help) - ^ Alexiou, Margaret (1982). "Diglossia in Greece". In Haas, William (ed.). Standard Languages: Spoken and Written. Manchester: Manchester University Press. pp. 156–192. ISBN 978-0-389-20291-2.
{{cite book}}: Invalid|ref=harv(help)
Βιβλιογραφία
edit- Eklund, Bo-Lennart, «Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα ἀνάμεσα στὴν Ἀνατολὴ καὶ τὴ Δύση: οἱ μαρτυρίες τῶν ξένων λέξεων», στό: Πρακτικὰ τοῦ Α' Εὐρωπαϊκοῦ Συνεδρίου Νεοελληνικῶν Σπουδῶν. [Τόμοι Α' καὶ Β'], Ὁ Ἑλληνικὸς Κόσμος ἀνάμεσα στὴν Ἀνατολὴ καὶ τὴ Δύση 1453-1981, Τόμος Α', Βερολίνο, 1999, σσ. 603-611
- Τεντολούρης Φίλιππος, Χατζησαββίδης Σωφρόνης, Διδασκαλία της γλώσσας Ιστορία, επιστημολογία, αναστοχαστικότητα. Νεφέλη, 2014, ISBN 978-960-504-091-8.
Δείτε επίσης
editΕξωτερικοί σύνδεσμοι
edit
Κατηγορία:Πρότυπο Βικιλεξικό με περιττή δεύτερη παράμετρο
- 15px|link=|alt= Wikimedia Commons alberga una categoría multimedia sobre Ελληνική γλώσσα.
- Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα
- Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
- Εξετάσεις Πιστοποίησης Ελληνομάθειας
- Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου
- Το πολυτονικό σύστημα γραφής
- Ηλεκτρονικός κόμβος για την υποστήριξη των διδασκόντων την ελληνική γλώσσα
- Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη
- Τα ελληνικά ως ξένη γλώσσα (η γραμματική της ελληνικής και η διδασκαλία της)
- Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο
- 20px|link=http://archive.ert.gr/74350 Η Ελληνική γλώσσα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)
- John Chadwick, «Η γέννεσις της ελληνικής γλώσσας», Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Παμεπιστημίου Αθηνών, τομ. 12 (1961-1962), σελ.531-544
- John Chadwick, «Η πρώτη ελληνική γραφή», Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Παμεπιστημίου Αθηνών, τομ. 12 (1961-1962), σελ.515-530
